Karolina Grabowska - Pexels
Değer kavramını kurumsal ve bireysel eğitimlerde, kitaplarda ve bunun gibi yazılarda çok görmüş, duymuş veya okumuş olabilirsiniz. Bu yazıda düşüncelerimizden davranışlarımıza kadar etki eden değer kavramını anlatmaya çalışacağım.
Değer içimizde bir yerlerde olan karar verirken, problem çözerken, iletişim kurarken ve motivasyon ihtiyacında ortaya çıkan bir kavram. Bu kadar etkisi olmasından dolayı kişisel bir yolculuğa çıkarken mutlaka iyi anlaşılması gerektiğini düşünüyorum.
Değerlerimiz biz daha çocukken oluşmaya başlamakta, tecrübelerimiz ve çevremiz ile şekillenmeye de devam etmektedir. Ancak bazı değerlerimizin kökleri o kadar derinlere inmiştir ki, bunlar artık bizim için vazgeçilmez diyeceğimiz niteliktedir. Aldığım eğitimler, kişisel değerlerin periyodik olarak değişebildiğini ve bu değişimlerin daha çok çevresel faktörlere bağlı olduğunu gösteriyor. Örneğin, yakın zamanda yaşanmış olan bir maddi sıkıntı paranın değeriniz olarak ortaya çıkmasını sağlayabilirken, büyük bir sağlık sorunu aile, sağlık veya huzur gibi değerlerin gün yüzene çıkmasını sağlayabilir. Vazgeçilmez olarak nitelendirdiğimiz değerlerimizin de, çocukluk zamanındaki çevresel faktörlerden etkilendiğini düşünmektediyim. Eğer çok disiplinli bir çocukluk geçirildiyse ya disiplin ya da disiplinin tam dersi olan bir kavram değeriniz olabilir.
Kişisel Değerler
Değer kavramı kişiseldir. Bireyden bireye değişen sadece o değerin tanımı ve hatta anlamı olacaktır. Birinin olumlu gördüğünü, diğeri olumsuz görebilir. Bu yüzden sizi siz yapan değerleriniz ve onlara yüklenen anlamlar sizin için özeldir, paylaşırken daha üstüne konuşurken dikkat edilmesi gerekir.
Toplumsal Değerler
Dio Hasbi Saniskoro - Pexels
Sosyolojik olarak, birey toplumun en küçük parçasıysa, bireylerin sahip olduğu değerlerin toplamı toplumun değerleri ile ilgili fikir edinmemizi sağlayabilir. Tahminen, bu önermeyi ilk ben yapmadım. Bunun gibi daha bir çok önermenin olduğunu da kabul ederek, bir toplumun hareket edebilmesi yani bulunduğu bir noktadan başka bir noktaya ilerlemesi için ortak bir değere ihtiyacı olduğunu düşünmekteyim. Bu düşüncemi destekleyecek en güzel örnek, spor ekiplerinin başarıları olacaktır.
Kişisel değerlerde olduğu gibi toplumsal değerler de toplumların kararlarını ve davranışlarını etkilemektedir. Topluma özel olan bu ortak değerlerin bilinmesi ve doğru kullanması toplumlarda büyük etkilere sebep olabileceği unutulmamalıdır.
Değerlerin Tespit Edilmesi
Değerlerin doğru tespit edilmesindeki en önemli engel; kişinin kendisi ve o an içinde olduğu bilinç düzeyidir. Bu etkilerden kurtulmak için, kıyaslama veya anlamlandırma yöntemleri tercih edilebilir. Anlamlandırma yönteminin daha uzman kişiler tarafından yapılması gerektiğini düşünen biri olarak, basit ve hızlı sonuç verebildiği için de kıyaslama yöntemini tercih etmekteyim.
Kişisel değerlerin tespit edilmesi sırasında en çok gözlemlediğim bireyin seçim yaparken aslında sahip olmasa bile, olmasını arzuladığı değerleri de işaretliyor olması. Ben bunu gözlemlediğimde kendimin de bunu yaptığını gördüm. Bunun üzerinde durmanın bir yönetici ya da koç olarak faydalı olabileceğini düşünüyorum.
Kendi kişisel değerlerinizi tespit etmek isterseniz hazırladığım Kişisel Değerler Anketini ziyaret edebilirsiniz.
Kişisel Değerlerin Kullanımı
Kişisel değerler bir bakıma bireyi yansıttığı için kullanılması çoğu uygulamada kaçınılmaz olmaktadır. Ancak kullanmadan önce bu değerleri doğru anlamak ve değerlendirmek gerekmektedir. Bu işlemi yine birey ile yapmayı seçiyor olmanın, hem kolay hem de etkili olduğunu söyleyebilirim. Kendi mentörlük ve koçluk çalışmalarım sırasında birey en çok tercih ettiği 3 kişisel değerini belirledikten sonra aşağıdaki soruları kullanıyorum.
- Senin için ..... ne demek?
- ..... 'nın senin için anlamı nedir?
- ..... sağlanmadığında ya da yaşayamadığında neler hissediyorsun ve nasıl davranıyorsun?
- .....' yı hayatına daha çok nasıl yansıtabilisin?
- Kendini tatmin etmiş ya da gerçekleştirmiş hissettiğinde değerlerinden hangilerini sağlamış oluyorsun?
- .....'yı yaşamanın önündeki engeller nelerdir?
Bu soruları kullandığımda aslında bireyde bir uyanma ya da zihninde biraz kıpırdanma olduğunu gözlemledim (bir koç olarak amacıma ulaşmış oluyorum). Unutmadan bu soruların amacı bireyin değerlerini kendi anladığı şekilde anlatması ve ifade edebilmesi.
Koçluk yapmaya çalışan biri olarak değerlerle ilgili çok fazla çalışma buldum, her birini ayrı ayrı değerlendirmeye çalışıyorum. Bu konuda yazılarım devam edecek.
Referanslar
- Bi̇reysel Değerler Envanteri̇'ni̇n Di̇lsel Eşdeğerli̇k Geçerli̇k Ve Güveni̇rli̇k Çalışması
- Yemeksepeti Şefler Kulübü - SRL Danışmanlık